Duyusal bütünleme bozukluğu (DBB), bir çocuğun dış dünyadan aldığı duyusal bilgileri işleme ve organize etme yeteneğinde sorunlar yaşamasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Bu bozukluk, çocuğun günlük yaşamını ve gelişimini etkileyebilir. Ebeveynlerin çocuklarında bu bozukluğu fark etmeleri, erken teşhis ve müdahale açısından büyük önem taşır. Duyusal bütünleme bozukluğunu belirlemek için bazı belirgin belirtiler vardır. İşte ebeveynlerin dikkat etmesi gereken belirtiler:
1. Duyusal Aşırı Hassasiyet
DBB’li çocuklar genellikle çevrelerindeki uyarıcılara karşı aşırı tepki verirler. Bu aşırı hassasiyet, dokunma, ses, ışık, koku gibi duyulara yönelik olabilir.
- Dokunma Hassasiyeti: Çocuk, giysilerinin etiketlerinden, kumaşın dokusundan veya birinin dokunmasından rahatsız olabilir. Örneğin, dar kıyafetlerden veya ayakkabı giymekten kaçınabilir.
- Ses Hassasiyeti: Bazı çocuklar yüksek seslerden (örneğin elektrikli süpürge, siren) aşırı rahatsız olur ve ellerini kulaklarına kapatarak kaçınmaya çalışır.
- Işık ve Koku Hassasiyeti: Parlak ışıklar, floresan lambalar ya da bazı kokular çocuğu rahatsız edebilir ve bunlardan kaçınmaya çalışabilir.
2. Duyusal Az Duyarlılık
Bazı çocuklar ise duyusal uyarıcılara karşı az duyarlılık gösterebilirler ve daha fazla uyarana ihtiyaç duyarlar. Bu durumda, dış dünyadan gelen uyaranları yetersiz hissettikleri için aşırı hareketli olabilirler.
- Yüksek Fiziksel Aktivite İhtiyacı: Sürekli olarak hareket etmek, bir yerlere tırmanmak veya nesnelere sertçe vurmak isteyebilirler.
- Düşük Acı Eşiği: Çocuk, ufak yaralanmalara veya düşmelere karşı normalden daha az acı hissetme eğiliminde olabilir ve bu tür olaylara tepki vermeyebilir.
3. Motor Koordinasyon Sorunları
Duyusal bütünleme bozukluğu, çocuğun motor becerilerini de etkileyebilir. Hem ince motor becerilerde (el yazısı, düğme ilikleme) hem de kaba motor becerilerde (koşma, zıplama) sorunlar yaşanabilir.
- Zayıf Denge ve Koordinasyon: Çocuklar, basit motor görevleri yerine getirirken sık sık dengesini kaybedebilir. Denge tahtalarında yürümekte zorlanabilir veya spor aktivitelerinde başarısız olabilir.
- İnce Motor Sorunları: Çizim yaparken, boyama esnasında kalemi doğru tutamamak veya küçük nesneleri kavramakta zorlanmak gibi belirtiler gösterebilirler.
4. Duyusal Geri Çekilme veya Kaçınma Davranışları
DBB’li çocuklar, bazı durumlarda fazla duyusal uyarana maruz kaldıklarında sosyal ortamlardan kaçınabilirler.
- Sosyal Etkileşimden Kaçınma: Kalabalık ortamlarda, özellikle de yoğun ses, koku ve ışıkların olduğu yerlerde (alışveriş merkezi, park) huzursuz olabilirler ve bu ortamlardan kaçmaya çalışabilirler.
- İçe Kapanma: Çocuk, aşırı uyarılmış hissettiğinde daha içine kapanabilir, sosyal etkileşimlerden kaçınabilir veya aşırı duygusal tepkiler verebilir.
5. Duyusal Arama (Sensory Seeking)
Bazı çocuklar sürekli olarak daha fazla duyusal deneyim arayışında olabilirler.
- Dönme ve Zıplama İhtiyacı: Çocuk, dönme hareketlerine veya zıplama oyunlarına aşırı ilgi duyabilir. Özellikle dönen sandalyelere ya da trambolin gibi zıplama aktivitelerine bağımlı hale gelebilir.
- Sert Oyunlar: Çocuğun, daha sert fiziksel temas içeren oyunları tercih etmesi veya sürekli itme, çekme gibi eylemler gerçekleştirmesi duyusal arama belirtisi olabilir.
6. Duyusal Kaçınma (Sensory Avoidance)
Bu belirtiler, çocukların duyusal bilgiyi işleme konusunda zorlandıklarında aşırı tepki verdiklerini gösterir. Çocuk, aşırı duyusal uyarılara karşı kendini koruma amacıyla bu uyaranlardan kaçınabilir.
- Kaçınma Davranışları: Örneğin, yemek yerken farklı dokulardaki yiyecekleri reddetme, farklı dokulara sahip oyuncaklardan uzak durma gibi belirtiler gözlemlenebilir.
7. Uyku ve Yeme Problemleri
DBB’li çocuklar genellikle uykuya dalmada veya düzenli uyumada zorluk yaşarlar. Ayrıca yemek konusunda da seçici olabilirler.
- Yeme Seçiciliği: Çocuk, belirli dokulardaki yiyeceklerden kaçınabilir ya da sadece çok sınırlı bir yiyecek grubu ile beslenebilir.
- Uyku Sorunları: Aşırı uyarılmış oldukları için uykuya dalmakta zorlanabilirler veya sık sık uyanabilirler.
8. Davranışsal Belirtiler
Duyusal bütünleme bozukluğu olan çocuklar, genellikle duyusal işleme güçlüklerinden dolayı davranışsal problemler de sergileyebilir.
- Sık Sinirlenme veya Hırçınlık: Küçük uyaranlara bile aşırı duygusal tepkiler verebilirler. Örneğin, hafif bir dokunuş bile sinirlenmelerine neden olabilir.
- Odaklanma Sorunları: Okulda ya da evde dikkatlerini bir konuya odaklamakta güçlük çekebilirler, sürekli hareket halinde olabilirler.
Duyusal bütünleme bozukluğu, çocukların günlük yaşamını ve sosyal ilişkilerini etkileyebilen bir durumdur. Ebeveynlerin bu belirtileri erken fark etmeleri, çocuğun gelişimi için çok önemlidir. Eğer yukarıdaki belirtilerden bazıları çocuğunuzda gözlemleniyorsa, bir çocuk gelişim uzmanı, ergoterapist veya çocuk psikoloğuna danışarak daha fazla bilgi ve destek alabilirsiniz. Erken müdahale, çocuğun hayatında büyük bir fark yaratabilir.
